ความขัดแย้งอย่างรุนแรงของสองชาติพันธุ์ที่โหมกระหน่ำรวันดา
ในเริ่มแรกเบลเยียมยังไม่เข้าไปแทรกแซงเพื่อหยุดความรุนแรงที่เกิดขึ้น
แต่ท้ายที่สุดก็ต้องตัดสินใจประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินและเคอร์ฟิว
จากนั้นกองกำลังทหารจากเบลเยียมและเบลเยียมคองโก (หรือแซร์ ตั้งแต่ปี 1917
ถึง 1997 และต่อมาเรียกว่าสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก)
เข้ามาในรวันดาเพื่อยุติความรุนแรงและได้จับกุมผู้นำที่ยั่วยุให้เกิดการ
ต่อสู้ขึ้น
จากนั้นก็เริ่มเห็นเป็นประจักษ์ว่า เบลเยียมได้สลับขั้วทางการปกครอง โดยให้การสนับสนุนฝ่ายชาติพันธุ์ฮูตู ซึ่งเป็นกลุ่มที่เบลเยี่ยมเคยรังเกียจเดียดฉันท์มาก่อน แม้บางครั้งที่ชาวตุ๊ดซี่พยายามจะต่อสู้ แต่เบลเยียมจะคอยสกัดกั้นเอาไว้ทำให้ชาวตุ๊ดซี่เริ่มลดอำนาจของตนลง ขณะที่ชาวฮูตูเริ่มมีอำนาจมากยิ่งขึ้นอย่างต่อเนื่อง นอกจากนั้นเบลเยียมได้สั่งจับกุมชาวตุ๊ดซี่ 919 คน ที่ร่วมสร้างปัญหาความรุนแรง และตัดสินใจขอร้องให้พรรค UNAR สนับสนุนแนวทางในการแก้ไขปัญหาความรุนแรงที่เกิดขึ้น การเปลี่ยนข้างของเบลเยียมได้แสดงออกอย่างชัดเจนนับแต่นั้นมา
กระนั้นก็ตามการต่อสู้ยังคงเกิดขึ้นเป็นระยะๆอย่างต่อเนื่องระหว่างชาว ตุ๊ดซี่กับชาวฮูตู ตลอดปี 1959 จนถึงปี 1960 นอกเหนือจากการต่อสู้แล้ว เบลเยี่ยมได้มีการไล่ชีฟและรองชีฟชาวตุ๊ดซี่จำนวน 350 คนพ้นจากตำแหน่งทางการเมืองและตำแหน่งทางราชการ โดยหันมาสนับสนุนให้ชาวฮูตู ได้ดำรงตำแหน่งแทนทั้งทางการเมืองและราชการ ครั้งนี้ทำให้อำนาจของชาวฮูตูที่ไร้อำนาจมาก่อนมีอำนาจเพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้มีความเหิมเกริมในการใช้อำนาจ เพราะหลังจากนั้นมีเหตุการณ์ทั้งทำร้าย เข่นฆ่า และขับไล่ชาวตุ๊ดซี่อย่างไม่ลดละ จนกระทั่งฤดูใบไม้ร่วงปี 1960 ชาวตุ๊ดซี่หลายพันคนเสียชีวิตลงและประมาณ 2 หมื่น 2 พันคนหายสาบสูญ อีกหลายๆคนหนีไปศูนย์กลางผู้ลี้ภัยขณะที่บางส่วนหนีออกไปยังประเทศเพื่อน บ้าน ทั้งเบอร์รันดี อูกันดาและคองโก หลังจากนั้นการเผชิญหน้าระหว่างกันของสองชาติพันธุ์ก็เริ่มลดลง
ไปสู่ความเป็นชาติเอกราช
ในขณะที่ความรุนแรงเริ่มลด น้อยลง เบลเยียมได้เดินหน้าต่อไปในแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในพื้นที่ โดยเริ่มทำให้บริเวณพื้นที่ที่ปกครองโดยรองชีฟกลายเป็นชุมชน ซึ่งแต่ละชุมชนปกครองโดยผู้นำเพียงคนเดียวและให้สภามาจากการเลือกตั้ง ทั้งที่สหประชาชาติไม่เห็นด้วยเพราะเห็นว่าสิ่งสำคัญที่ต้องดำเนินการก่อน นั่นคือจะต้องให้ชาวฮูตุและชาวตุ๊ดซี่ประนีประนอมกันก่อน เบลเยียมได้จัดให้มีการเลือกตั้งในชุมชน ซึ่งเป็นครั้งแรกของประเทศที่ได้จัดขึ้นกลางปี 1960 และผู้ดำรงตำแหน่ง 2,390 จาก 3,125 ตำแหน่ง ตกเป็นของชาวฮูตูสังกัดพรรค PARMEHUTU ส่วนชาวตุ๊ดซี่หลายคนคิดว่าการเลือกตั้งนี้ไม่โปร่งใสพรรค UNAR ได้คว่ำบาตรการเลือกตั้งนี้อย่างเป็นทางการ มวามิ คิเกอรี (Mwani Kigeri) ผู้นำชาวตุ๊ดซี่ ไม่พอใจกับกระบวนการและผลของการเลือกตั้ง จึงได้เดินทางไปที่คองโกเพื่อร้องคัดค้านการเลือกตั้งต่อสหประชาชาติ หลังจากนั้นเบลเยียมได้สั่งห้ามมิให้ มวามิ คิเกอรี กลับเข้าประเทศรวันดาอีก
เบลเยียมเดินหน้าปรับปรุงโครงสร้างการปกครอง โดยในปลายปี 1960 เบลเยียมได้ตั้งรัฐบาลชั่วคราวประกอบด้วยสมาชิก 48 คน สมาชิกได้เลือก โจเซฟ กิเทร่า (Joseph Gitera)หัวหน้าพรรค APROSOMA ให้เป็นประธานสภารวันดาและเลือกเกรกัวร์ คายิบานดา(Gregoire Kayibanda) เป็นนายกรัฐมนตรีของรัฐบาลชั่วคราว ฝ่ายบริหารของเบลเยียมได้พบกับผู้แทนสมาชิกพรรคการเมืองรวันดาหลายๆพรรค เพื่อปรึกษาหารือเรื่องความขัดแย้งระหว่างชาวฮูตูกับชาวตุ๊ดซี่ และกำหนดอนาคตของดินแดนแห่งนี้ แต่ต้องพบกับอุปสรรคที่เป็นปัญหาใหญ่ที่สุดคือปัญหาของระบอบการปกครองลำดับ ชั้น(มวามิ) ที่ไม่อาจตกลงกันได้เพราะผู้นำชาวตุ๊ดซี่ต้องการให้คงระบอบการปกครองลำดับ ชั้นต่อไป แต่ผู้นำชาวฮูตู ต้องการล้มเลิกระบบนี้ให้หมดสิ้น การประชุมไม่มีความคืบหน้าใดๆ เบลเยียมจึงตัดสินใจเลื่อนการเลือกตั้งออกไปก่อนแม้ว่าจะได้กำหนดไว้แล้วก็ ตาม ดังนั้นเมื่อเดือนมกราคม 1961 ชาวฮูตูจึงได้ก่อความวุ่นวายขึ้นเพราะเนื่องมาจากการยุติการเลือกตั้งลงกลาง คัน
ในการเคลื่อนไหวเพื่อต่อต้านระบอบการปกครองลำดับชั้น(มวามิ)ผู้นำชาวฮูตู ได้เดินตามแผนของตนอย่างต่อเนื่อง ซึ่งในการพบปะระหว่างกันของรัฐบาลชั่วคราวมีผู้นำชาวฮูตูที่มารวมตัวกัน ประกาศว่า มวามิ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการปกครองโดยชาวตุ๊ดซี่จะต้องถูกกำจัดเสียให้หมด โจเซฟ กิเทร่า(Joseph Gitera) และเกรกัวร์ คายิบานดา(Gregoire Kayibanda)ได้จัดทำธงชาติรวันดาขึ้นมาใหม่และประกาศว่าดินแดนแห่งนี้เป็น สาธารณรัฐ หลังจากนั้นรัฐบาลใหม่ได้แต่งตั้งเจ้าหน้าที่ใหม่ทั้งประเทศ ซึ่งถือเป็นผู้บริหารเหมือนกับผู้ว่าการรัฐให้เป็นผู้มีหน้าที่รับผิดชอบต่อ การสนับสนุนแนวทางประชาธิปไตยในแต่ละเขตการปกครองและให้ตรวจตราการทำงานทาง ด้านการเมือง การบริหาร เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม รวมทั้งทำหน้าที่รักษากฎหมาย มีอำนาจออกคำสั่งในเขตพื้นที่ที่ตนมีอำนาจ และที่สำคัญได้ประกาศว่าชาวรวันดาจะต้องนำประเทศเข้าสู่ความเป็นเอกราชไม่ ว่าจะมีหรือไม่มีเบลเยียม
ฝ่ายนิติบัญญัติของประเทศที่แต่งตั้งโดยรัฐบาลชั่วคราว ซึ่งส่วนใหญ่เป็นสมาชิกจากพรรค PARMEHUTU และ APROSOMA สหประชาชาติไม่ได้รับรู้ถึงความชอบด้วยกฎหมายของรัฐบาลชั่วคราวนี้จึงไม่ ตระหนักถึงผลของการประชุมดังกล่าว จากนั้นเบลเยียม สหประชาชาติและเจ้าหน้าที่ของรวันดาได้เข้าร่วมประชุมเพื่อหารือการเป็นผู้ นำชาติรวันดา แต่การประชุมไม่ประสบความสำเร็จ เบลเยียมจึงทึกทักเข้าควบคุมประเทศรวันดาเป็นของตนอีกครั้งหนึ่ง และได้กำหนดวันเลือกตั้งในเดือนกันยายน 1961 โดยผู้มีสิทธิเลือกตั้งจะได้เลือกสมาชิกสำหรับเป็นรัฐบาลถาวรเพื่อตัดสินใจ ต่อโครงสร้างของรัฐบาลรวันดาต่อไป
สหประชาชาติได้ติดตามเฝ้าดูการเลือกตั้งเพื่อให้แน่ใจว่าการเลือกตั้งนี้ โปร่งใสอย่างแท้จริง ประชาชนผู้เลือกตั้งเทใจให้นักการเมืองชาวฮูตูอย่างล้นเหลือ ได้เลือกผู้แทน 35 คนจากพรรค PARMEHUTU 7 คนจากพรรค UNAR และ 2 คนจากพรรค APROSOMA เมื่อรัฐบาลใหม่เข้ารับตำแหน่งในเดือนถัดไป สมาชิกได้ออกเสียงให้ล้มเลิกระบบการปกครองแบบลำดับชั้น(มวามิ) เพื่อที่จะทำให้อำนาจของมวามิหมดไปและสถาปนารวันดาเป็นสาธารณรัฐ การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้จึงเป็นจุดสิ้นสุดของระบบการปกครองแบบลำดับชั้นของ รวันดานับแต่นั้นมา
เกรกัวร์ คายิบานดา ได้ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีคนแรกจากการเลือกตั้งของประชาชนชาวรวันดา พร้อมทั้งได้ปูทางให้รวันดาได้รับอิสระจากการปกครองของเบลเยียม โดยในเดือนมิถุนายน 1962 รัฐบาลได้ออกเสียงให้ตัดสายสัมพันธ์จากเบลเยียม และให้อาณาเขตของรวันดาเป็นชาติเอกราชรวันดาอย่างเป็นทางการ รัฐบาลใหม่ได้เนรเทศผู้นำชาวตุ๊ดซี่และผู้สนับสนุนพรรค UNARไปเบอรันดี จำนวนมาก
ชาวฮูตูหลายคนเห็นว่าเกรกัวร์ คายิบานดา เป็นผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์รวันดา ซึ่งจะเป็นกำลังสำคัญที่นำชาติไปสู่ความเป็นเอกราช และล้มล้างระบบการปกครองโดยชาวตุ๊ดซี่ ลงอย่างสิ้นเชิง เกรกัวร์ คายิบานดา ยืนยันว่าการกดขี่ที่เคยเกิดขึ้นกับชาวฮูตูเป็นเรื่องที่ผิดอย่างไม่อาจให้ อภัยได้ ชาวฮูตูต้องออกมาต่อสู้เพื่อสิทธิและความเท่าเทียมกันในฐานะพลเมืองของชาติ ต่อไป
รวันดา ภายใต้การปกครองของฮูตู
เอกราชและการตั้ง รัฐบาลใหม่ไม่ได้ช่วยยุติความรุนแรงทางการเมืองในรวันดาแต่ประการใด การต่อสู้ระหว่างชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่ยังคงดำเนินต่อไป สมาชิกของพรรค ANAR ที่ถูกเนรเทศและผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่คนอื่นๆได้ก่อตั้งกลุ่มกองโจรชื่อ “อินเยนซี”(Inyenzi)ขึ้นมา และได้เดินทางจากเบอรันดี แทนเซเนีย อูกันดาและคองโก เข้ารวันดาเพื่อทำลายและเข่นฆ่าชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่บางคนที่สนับสนุนพรรค PARMEHUTU และรัฐบาลใหม่ ระหว่างปี 1961 ถึงปี 1966 อินเยนซี ได้นำกองกำลังเข้าไปในรวันดาเข่นฆ่าชาวฮูตู ทำให้รัฐบาลโดยเกรกัวร์ คายิบานดา ต้องแก้แค้นตอบโต้เข่นฆ่าชนกลุ่มน้อยชาวตุ๊ดซี่หลายพันคนที่อาศัยอยู่ใน รวันดา การทำร้ายครั้งใหญ่ที่สุดเกิดขึ้นในปี 1963 เมื่ออินเยนซี บุกโจมตีบูเกเซอราและบุกยึดหลายเมืองเกือบที่จะไปถึงกรุงคิกาลี หลังจากการโจมตีของอินเยนซี กองทหารรัฐบาลได้สู้รบและฆ่าชาวตุ๊ดซี่ไปประมาณ 1 หมื่นคน โดยรวมแล้วกองทหารรวันดาได้คร่าชีวิตประชาชนประมาณไม่ต่ำกว่า 2 หมื่นคนรวมไปถึง 20 คนที่เป็นนักการเมืองชาวตุ๊ดซี่ด้วย ความรุนแรงอันชั่วร้ายที่รัฐบาลและฝ่ายต่อต้านได้ก่อขึ้นนั้นได้ทำให้ชาว ตุ๊ดซี่ต้องหลบหนีออกจากประเทศของตนอย่างต่อเนื่อง โดยเมื่อเดือนมิถุนายน ปี 1962 มีชาวตุ๊ดซี่ที่หลบหนีออกนอกประเทศไปแล้ว 1 แสน 2 หมื่นคน และเมื่อปี 1964 ชาวตุ๊ดซี่ต้องหลบหนีออกจากประเทศเกือบ 70% ของชาวตุ๊ดซี่ที่มีอยู่ การหลบหนีออกนอกประเทศของชาวตุ๊ดซี่ กลายเป็นที่รู้จักกันทั่วไปในนามของ “บานยารวันดา”(Banyarrwanda)
“บานยารวันดา” เริ่มการเคลื่อนไหวเพื่อนำไปสู่การปฏิวัติ การเคลื่อนไหวทั้งทางการเมืองและทางสังคมได้ขยายตัวเติบโตจนกลายเป็นการ เคลื่อนไหวทางชาติพันธุ์ซึ่งชาวตุ๊ดซี่ทั้งหมดได้กลายเป็นเป้าหมายการข่มเหง ทางการเมืองโดยชนชั้นนำใหม่ชาวฮูตู การปกครองโดยชาวฮูตูได้แทนที่การปกครองของชาวตุ๊ดซี่ สถานะทางสังคมในรวันดาได้กลับหัวกลับหางอย่างสิ้นเชิง ในปี 1964 ชาวฮูตู ได้ควบคุมรัฐบาลแต่ชาวตุ๊ดซี่บางส่วนยังคงดำรงตำแหน่งในระบบการศึกษา ในรัฐบาล ในศูนย์กลางทางศาสนาอยู่บ้าง หลังจากนั้นรัฐบาลฮูตูได้เลือกปฏิบัติต่อชาวตุ๊ดซี่แทบจะทุกพื้นที่ของสังคม ชาวตุ๊ดซี่จำนวนมากพบว่าตนเองต้องพยายามหาทางเปลี่ยนชาติพันธุ์ของตนโดยการ เปลี่ยนบัตรประชาชนใหม่ให้เป็นชาติพันธุ์ฮูตู เพื่อความปลอดภัยของชีวิต
เมื่อปลายยุค 1960 ทุกอย่างเริ่มแย่ลงเมื่อชาวฮูตูหัวรุนแรงจากกลุ่มกิทารามา (Gitarama)ปรากฏขึ้นและท้ายที่สุดได้เข้าควบคุม PARMEHUTU กลุ่มคนเหล่านี้พยายามผลักดันให้ชาวตุ๊ดซี่ออกจากงานและขัดขวางไม่ให้อาศัย อยู่ในรวันดา กลุ่มกิทารามาได้ก่อให้เกิดความขัดแย้งไม่ใช่แค่เพียงต่อชาวตุ๊ดซี่เท่านั้น แต่ได้สร้างความขัดแย้งต่อชาวฮูตูกลุ่มอื่นที่หัวไม่รุนแรงด้วย ดังนั้นความขัดแย้งได้ขยายตัวไปโดยไม่ได้คำนึงถึงชาติพันธุ์เท่านั้น
ในช่วงต้นของยุค 1970 ความขัดแย้งทางชาติพันธุ์และการเลือกปฏิบัติทางสังคมย่ำแย่ลงภายใต้รัฐบาลเก รกัวร์ คายิบานดา ที่มีนโยบายต่อต้านทั้งชาวฮูตูบางกลุ่มที่หัวไม่รุนแรงและชาวตุ๊ดซี่ ความเป็นปฏิปักษ์ซึ่งรัฐบาลได้แสดงต่อชนกลุ่มน้อยชาวตุ๊ดซี่ได้สร้างความตึง เครียดทั่วทั้งประเทศ
ประกอบกับรวันดาเป็นประเทศยากจน มีทรัพยากรจำนวนไม่มากและโครงสร้างพื้นฐานที่ไม่มั่นคงค่อยแข็งแรงนัก แต่รัฐบาลของเกรกัวร์ คายิบานดา ก็ไม่ได้ให้ความสำคัญในการพัฒนามากนัก โดยได้พัฒนาเพียงเล็กน้อยเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ผลของการพัฒนายังได้นำไปสู่การฉ้อราษฎร์บังหลวง มีการเก็บยักยอกเงินของรัฐเอาไว้ใช้จ่ายเป็นการส่วนตัวภายในสมาชิก และชาวฮูตูอื่นๆที่เกี่ยวข้องกับรัฐบาล ซึ่งประชาชนส่วนใหญ่ยังยากจนดังเดิม
การต่อสู้ระหว่างชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่เริ่มขึ้นอีกครั้งในปี 1973 ความรุนแรงในครั้งนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ซึ่งได้ ปะทุขึ้นในประเทศเพื่อนบ้านคือเบอรันดี ประกอบกับชาวฮูตูได้ก่อความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ขึ้นมาอีกเพื่อค้ำจุนสถานะ ของตนในฐานะของความเป็นชาติพันธุ์ฮูตู ที่เป็นชนส่วนใหญ่ของรวันดา เกิดการเลือกปฏิบัติต่อชาวตุ๊ดซี่รอบใหม่อีกครั้งซึ่งมุ่งหมายให้ชาวตุ๊ดซี่ ออกจากระบบการศึกษา จนนำไปสู่ความรุนแรงอีกครั้งหนึ่ง ดังนั้นเพื่อตอบโต้ความรุนแรงครั้งนี้ ผู้บัญชาการกองกำลังรวันดาจูเวอนัล ฮาเบียริมานา(Juvenal Habyarimana )และ กลุ่มทหารชาวฮูตูทางตอนเหนือ ได้ทำการรัฐประหารล้มล้างการปกครองของเกรกัวร์ คายิบานดา
รวันดา ภายใต้รัฐบาลจูเวอนัล ฮาเบียริมานา (Juvenal Habyarimana)
เมื่อ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา (Juvenal Habyarimana) ได้เข้าควบคุมอำนาจทางปกครองแล้วได้ประกาศว่าจะยุติการเมืองที่อิงกับ ชาติพันธุ์และนโยบายแบ่งแยกทั้งหลายที่เคยเกิดขึ้นในสมัยการปกครองเกรกัวร์ คายิบานดา เพื่อนำประเทศไปสู่ประชาธิปไตย ชาวรวันดาจำนวนมากเชื่อว่าสถานการณ์ในประเทศน่าจะดีขึ้น แต่การนำมาซึ่งการปกครองแบบประชาธิปไตย เพื่อความสงบสุขของชาตินั้น มันประกอบไปด้วยต้นทุนและค่าใช้จ่ายที่มีราคาแพง ในฐานะที่เป็นประธานาธิบดีคนใหม่ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา ได้ร่างกฎอัยการศึกและล้มล้างรัฐธรรมนูญของประเทศ ในปี 1975 ได้สั่งยกเลิกพรรคการเมือง ประธานาธิบดียืนยันว่าพรรคการเมืองต้องมีเพียงพรรคเดียว คือ พรรคปฏิวัติชาติเพื่อการพัฒนา (MRND) หลังจากนั้นได้แต่งตั้งผู้ดำรงตำแหน่งต่างๆในรัฐบาลประกอบด้วยสมาชิกครอบ ครัวและผองเพื่อนจากบ้านเกิดทางตอนเหนือของรวันดา
ต่อมาหลังจากที่ชนะการเลือกตั้งในปี 1978 (จูเวอนัล ฮาเบียริมานา เป็นผู้ลงสมัครรับการเลือกตั้งเพียงคนเดียว)จูเวอนัล ฮาเบียริมานาได้ร่างรัฐธรรมนูญขึ้นใหม่ซึ่งเขียนถึงพรรค MRND ว่าเป็นพรรคการเมืองเพียงพรรคเดียวของรวันดา นี่หมายถึงเจ้าหน้าที่ในเขตปกครอง ผู้นำชุมชนและสมาชิกสมาพันธุ์ชุมชนอื่นรวมทั้งประชาชนทั้งหลายจะต้องเป็น สมาชิกของพรรค MRND เท่านั้น การเลือกตั้งประธานาธิบดีจะเกิดขึ้นทุกๆ 5 ปี สาธารณชนทั่วไปต้องมีหน้าที่ยอมรับประธานาธิบดีและจะต้องสนับสนุน ประธานาธิบดีไม่จำกัดสถานการณ์ ซึ่งระบบใหม่นี้คือระบบเผด็จการที่มี จูเวอนัล ฮาเบียริมานา และพรรค MRND ของเขากุมอำนาจทั้งหมดมีอำนาจเหนือทั้งกองกำลังทหาร การเมือง และกิจกรรมทางสังคมทุกประเภท
อย่างไรก็ตามทั้งๆที่อยู่ภายใต้ระบบเผด็จการ แต่ประชาชนก็ยังมีความคาดหวังว่าทุกๆอย่างอาจจะดีขึ้นได้สำหรับประชาชนชาว ตุ๊ดซี่ ในปี 1980 จูเวอนัล ฮาเบียริมานา ได้สถาปนานโยบายดุลยภาพซึ่งเป็นแผนการที่ทำให้ชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่เข้าถึง แหล่งงาน ตำแหน่งทางสังคมอย่างเท่าเทียมกันทั่วทั้งรวันดา นโยบายนี้ได้กำหนดให้หน่วยงานของรัฐและเอกชน จะต้องจ้างชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่ให้สอดคล้องกับสัดส่วนของประชาชนทั้งหมด เช่นหากบริษัทต้องการคนงาน 100 คน จะต้องมีการจ้างชาวฮูตุ 85 คนและชาวตุ๊ดซี่ 14 คน
นโยบายนี้ทำให้บริษัท ผู้ประกอบการทั้งหลายไม่ค่อยพอใจมากนัก เพราะบางครั้งต้องจ้างชาวฮูตูหรือชาวตุ๊ดซี่ที่ไม่มีคุณสมบัติเพียงพอแต่ก็ มีความจำเป็นเพื่อจะทำตัวเลขสัดส่วนการจ้างให้สอดคล้องกับนโยบายดังกล่าว ขณะเดียวกันนโยบายนี้ถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือปิดกั้นโอกาสการทำงานของสอง ชาติพันธุ์ด้วย กล่าวคือหลายๆบริษัทได้ใช้โอกาสนี้ปฏิบัติตามนโยบายโดยขจัดชาวตุ๊ดซี่ออกจาก ตำแหน่งผู้บริหารที่สำคัญ แต่สถานการณ์ของชาวตุ๊ดซี่ในช่วงนี้ก็ยังดีกว่าสมัยที่อยู่ภายใต้รัฐบาลเก รกัวร์ คายิบานดา
นอกจากนั้นยังปัญหาอีกกรณีหนึ่ง ซึ่งได้สร้างความตึงเครียดในรวันดาพอสมควร นั่นคือการที่ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา มักจะเห็นประโยชน์ของพวกพ้องเป็นหลัก โดยเฉพาะชาวฮูตูที่อยู่ทางตอนเหนือซึ่งเป็นบ้านเกิดของตน มักจะได้รับประโยชน์มากกว่ากลุ่มคนอื่น ผู้ที่อาศัยอยู่ในภาคเหนือจึงได้รับงานและความได้เปรียบอื่นๆจากรัฐบาลเป็น ส่วนใหญ่ ดังนั้นชาวฮูตูจากพื้นที่อื่นของรวันดาจึงถูกเลือกปฏิบัติเช่นเดียวกับชาว ตุ๊ดซี่ ซึ่งในครั้งนี้นอกเหนือจากการเลือกปฏิบัติต่อต่างชาติพันธุ์เช่นที่ผ่านมา แล้วยังมีการเลือกปฏิบัติต่อประชาชนที่แตกต่างระหว่างพื้นที่อีกด้วย ความไม่เสมอภาคไม่ได้เกิดเฉพาะชาติพันธุ์ อีกแล้ว
กระนั้นก็ตามจูเวอนัล ฮาเบียริมานา ยังได้รับความไว้วางใจและได้รับเลือกตั้งจากการเลือกตั้งอีกครั้งเมื่อปี 1983 โดยไม่มีคู่แข่ง(มีพรรคเดียวตมรัฐธรรมนูญ) ภายใต้การปกครองของจูเวอนัล ฮาเบียริมานา รวันดายังคงมีสถานะค่อนข้างมั่นคง ชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่ส่วนใหญ่ยังเข้ากันได้ ความตึงเครียดทางชาติพันธุ์ลดลง
แต่ปัญหาใหญ่ที่สั่งสมมานานไม่ต่ำกว่าสองทศวรรษ คือปัญหาผู้ลี้ภัยที่เกิดขึ้นตั้งแต่การปฏิวัติของชาวฮูตู ปี 1959 และการทำลายล้างชาวตุ๊ดซี่โดยรัฐบาลเกรกัวร์ คายิบานดาในยุค 1960 และยุค 1970 จนกระทั่งถึงต้นยุค 1980 ส่งผลให้ชาวตุ๊ดซี่มากกว่า 3 แสนคนต้องอาศัยอยู่นอกประเทศ ทั้งเบอรันดี แซร์ อูกันดา และแทนเซเนีย สิ่งที่ผู้ลี้ภัย(บานยารวันดา)ได้ประสบพบเจอนั้นคือความทุกข์เข็ญและยาก ลำบากยิ่งนัก แม้ว่าแทนเซเนียและเบอรันดีจะให้การต้อนรับและเคารพสิทธิผู้อพยพ แต่อูกันดาและแซร์ไม่ได้ยอมรับผู้ลี้ภัยอย่างเต็มใจเท่าใดนัก บานยารวันดาส่วนใหญ่แม้กระทั่งพวกที่เกิดในต่างแดนทุกคนก็ปรารถนาที่กลับไป ประเทศของตนทั้งสิ้น แต่ความต้องการนี้ได้ถูก จูเวอนัล ฮาเบียริมานา และคณะปฏิเสธโดยสิ้นเชิง
บานยารวันดาผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่เกือบ2 แสนคนอาศัยอยู่ในอูกันดา หลายคนได้นำฝูงสัตว์มาด้วยบานยารวันดาซึ่งอยู่ในอูกันดาจึงสามารถมีวิถี ชีวิตที่ดี เงยหน้าอ้าปากทางสังคมและเศรษฐกิจได้บ้าง แต่เมื่อต้นยุค 1980 ชาวอูกันดาเริ่มไม่พอใจที่ชาวตุ๊ดซี่นำฝูงสัตว์เข้ามายังทุ่งหญ้าจำนวนมาก ความไม่พอใจนี้ได้เปลี่ยนแปลงเป็นความรุนแรงเมื่อปี 1983 เมื่อชาวอูกันดาได้รับการสนับสนุนโดยผู้นำรัฐบาล ประธานาธิบดี มิลตัน โอโบเต้(Milton Obote) เข้าทำร้ายชุมชนบานยารวันดา ในช่วงความสับสนอลหม่านนี้ชาวบานยารวันดาจำนวนมากไม่ต่ำกว่า 6 หมื่นคนถูกฆ่าทำให้อีกประมาณ 4 หมื่นคนพยายามที่จะกลับเข้ารวันดา เมื่อรัฐบาลรวันดาทราบว่าผู้ลี้ภัยพยายามที่จะอพยพกลับเข้าประเทศอีก จึงได้ทำการปิดเขตแดน ผู้อพยพประมาณ 4 หมื่นคนจึงต้องติดอยู่ในอูกันดา และบางส่วนได้หลบหนีไปยังแทนเซเนีย
ประสบการณ์ในอูกันดาได้โหมความปรารถนาของ “บานยารวันดา” ที่จะกลับเข้ารวันดามากขึ้น แต่บานยารวันดาไม่มีนโยบายที่จะเจรจากับจูเวอนัล ฮาเบียริมานา อีกต่อไปหลายคนจึงหาทางแก้ไขโดยอาศัยการช่วยเหลือจากกองทหารอูกันดา จากนั้นในปี 1983 โยเวรี มูเซเวอนี (Yoweri Museveni) รัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมของอูกันดา ได้เกณฑ์ชาวตุ๊ดซี่ที่เป็นผู้ลี้ภัยก่อตั้งกองกำลังต่อต้านแห่งชาติ (National Resistance Army - NRA) ซึ่งมีเป้าหมายสองประการ คือ ประการแรกการล้มล้างรัฐบาลของประธานาธิบดีโอ โบเต้ ของอูกันดา และประการที่สองคือช่วยเหลือผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่ให้ได้กลับประเทศ
ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่ซึ่งเป็นปรปักษ์ต่อโอโบเต้ เป็นพิเศษหลังจากเหตุการณ์ข่มเหงชาวตุ๊ดซี่เมื่อปี 1983 ได้เข้าร่วมกับ NRA เป็นจำนวนมาก และช่วยโยเวรี มูเซเวอนี โค่นล้ม รัฐบาลของประธานาธิบดีโอโบเต้ ลงเมื่อปี 1986 ดังนั้นเพื่อเป็นการตอบแทนความช่วยเหลือต่อผู้ลี้ภัยโยเวรี มูเซเวอนี ได้ให้อาวุธแก่ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่และให้ใช้ฐานทัพเพื่อฝึกซ้อมกองกำลังตาม มา
ชาวอูกันดาหลายคนยังคงรู้สึกเป็นศัตรูกับผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่ โยเวรี มูเซเวอนี จึงเริ่มที่ทำตัวออกห่างผู้ลี้ภัยเมื่อถึงจุดนี้นายพล เฟร็ด รวิกเยอมาและ พลตรีพอล คากาเม ซึ่งอยุ่ใน NRA เริ่มก่อการเกณฑ์ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่เพื่อสร้างกองกำลังที่สามารถบุกโจมตี รวันดาและสามารถทำให้บานยารวันดากลับเข้าประเทศได้ คนเหล่านี้ได้ตั้งเป็น “กลุ่มแนวหน้าผู้รักชาติรวันดา” (Rwandan Patriotic Front-RPF) มีนักการเมืองชาวฮูตูจำนวนหนึ่งซึ่งรู้สึกไม่เชื่อถือจูเวอนัล ฮาเบียริมานา อีกต่อไปก็เข้าร่วมกับองค์กรใหม่นี้ด้วย
RPF ได้ตั้งขึ้นโดยมีหลักสำคัญ 8 ประการ นั่นคือ 1)ความเป็นน้ำหนึ่งเดียวกันของคนในชาติ 2)สร้างประชาธิปไตย 3)การนำแนวคิดเศรษฐกิจพึ่งพาตนเองมาใช้ 4)การล้มเลิกการฉ้อราษฎร์บังหลวง 5)การสร้างบริการสังคม 6)การทำให้กองกำลังป้องกันเป็นประชาธิปไตย 7)นโยบายต่างประเทศที่ก้าวหน้า 8)ยุติการกระทำที่เป็นบ่อเกิดผู้ลี้ภัย การที่จะจะบรรลุเป้าหมายทั้งหมดนี้ RPF จะต้องล้มล้างรัฐบาลจูเวอนัล ฮาเบียริมานา เพราะว่าที่ผ่านมาในยุค 1980 จูเวอนัล ฮาเบียริมานา ยืนยัน ว่าจะไม่มีวันยินยอมให้ชาวตุ๊ดซี่กลับเข้ามาในประเทศอีก
กลุ่มแนวหน้าผู้รักชาติรวันดา (Rwandan Patriotic Front-RPF) จึง เชื่อว่าหนทางเดียวที่ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่จะสามารถกลับบ้านเกิดเมืองนอนของ ตนได้นั่นก็คือจะต้องดิ้นรนต่อสู้ทุกวิถีทางเพื่อโค่นล้มอำนาจของ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา (Juvenal Habyarimana) และหลังจากนั้นจึงค่อยแบ่งสรรอำนาจในรวันดาให้มีความเสมอภาคระหว่างสองชาติพันธุ์.......
หมายเหตุ บทความแบ่งเป็น 10 ตอน โดยแปลสรุปจาก World in conflict. Rawanda : country torn apart. และนำมาเรียบเรียงใหม่เพิ่มเติมเนื้อหาบางส่วนเพื่อความเข้าใจง่ายขึ้น
อ้างอิง : Bodnarchuk, Kari. World in conflict. Rawanda : country torn apart .Manufactured in the United States of America. By Lerner Publications Company.
จากนั้นก็เริ่มเห็นเป็นประจักษ์ว่า เบลเยียมได้สลับขั้วทางการปกครอง โดยให้การสนับสนุนฝ่ายชาติพันธุ์ฮูตู ซึ่งเป็นกลุ่มที่เบลเยี่ยมเคยรังเกียจเดียดฉันท์มาก่อน แม้บางครั้งที่ชาวตุ๊ดซี่พยายามจะต่อสู้ แต่เบลเยียมจะคอยสกัดกั้นเอาไว้ทำให้ชาวตุ๊ดซี่เริ่มลดอำนาจของตนลง ขณะที่ชาวฮูตูเริ่มมีอำนาจมากยิ่งขึ้นอย่างต่อเนื่อง นอกจากนั้นเบลเยียมได้สั่งจับกุมชาวตุ๊ดซี่ 919 คน ที่ร่วมสร้างปัญหาความรุนแรง และตัดสินใจขอร้องให้พรรค UNAR สนับสนุนแนวทางในการแก้ไขปัญหาความรุนแรงที่เกิดขึ้น การเปลี่ยนข้างของเบลเยียมได้แสดงออกอย่างชัดเจนนับแต่นั้นมา
กระนั้นก็ตามการต่อสู้ยังคงเกิดขึ้นเป็นระยะๆอย่างต่อเนื่องระหว่างชาว ตุ๊ดซี่กับชาวฮูตู ตลอดปี 1959 จนถึงปี 1960 นอกเหนือจากการต่อสู้แล้ว เบลเยี่ยมได้มีการไล่ชีฟและรองชีฟชาวตุ๊ดซี่จำนวน 350 คนพ้นจากตำแหน่งทางการเมืองและตำแหน่งทางราชการ โดยหันมาสนับสนุนให้ชาวฮูตู ได้ดำรงตำแหน่งแทนทั้งทางการเมืองและราชการ ครั้งนี้ทำให้อำนาจของชาวฮูตูที่ไร้อำนาจมาก่อนมีอำนาจเพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้มีความเหิมเกริมในการใช้อำนาจ เพราะหลังจากนั้นมีเหตุการณ์ทั้งทำร้าย เข่นฆ่า และขับไล่ชาวตุ๊ดซี่อย่างไม่ลดละ จนกระทั่งฤดูใบไม้ร่วงปี 1960 ชาวตุ๊ดซี่หลายพันคนเสียชีวิตลงและประมาณ 2 หมื่น 2 พันคนหายสาบสูญ อีกหลายๆคนหนีไปศูนย์กลางผู้ลี้ภัยขณะที่บางส่วนหนีออกไปยังประเทศเพื่อน บ้าน ทั้งเบอร์รันดี อูกันดาและคองโก หลังจากนั้นการเผชิญหน้าระหว่างกันของสองชาติพันธุ์ก็เริ่มลดลง
ไปสู่ความเป็นชาติเอกราช
ในขณะที่ความรุนแรงเริ่มลด น้อยลง เบลเยียมได้เดินหน้าต่อไปในแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในพื้นที่ โดยเริ่มทำให้บริเวณพื้นที่ที่ปกครองโดยรองชีฟกลายเป็นชุมชน ซึ่งแต่ละชุมชนปกครองโดยผู้นำเพียงคนเดียวและให้สภามาจากการเลือกตั้ง ทั้งที่สหประชาชาติไม่เห็นด้วยเพราะเห็นว่าสิ่งสำคัญที่ต้องดำเนินการก่อน นั่นคือจะต้องให้ชาวฮูตุและชาวตุ๊ดซี่ประนีประนอมกันก่อน เบลเยียมได้จัดให้มีการเลือกตั้งในชุมชน ซึ่งเป็นครั้งแรกของประเทศที่ได้จัดขึ้นกลางปี 1960 และผู้ดำรงตำแหน่ง 2,390 จาก 3,125 ตำแหน่ง ตกเป็นของชาวฮูตูสังกัดพรรค PARMEHUTU ส่วนชาวตุ๊ดซี่หลายคนคิดว่าการเลือกตั้งนี้ไม่โปร่งใสพรรค UNAR ได้คว่ำบาตรการเลือกตั้งนี้อย่างเป็นทางการ มวามิ คิเกอรี (Mwani Kigeri) ผู้นำชาวตุ๊ดซี่ ไม่พอใจกับกระบวนการและผลของการเลือกตั้ง จึงได้เดินทางไปที่คองโกเพื่อร้องคัดค้านการเลือกตั้งต่อสหประชาชาติ หลังจากนั้นเบลเยียมได้สั่งห้ามมิให้ มวามิ คิเกอรี กลับเข้าประเทศรวันดาอีก
เบลเยียมเดินหน้าปรับปรุงโครงสร้างการปกครอง โดยในปลายปี 1960 เบลเยียมได้ตั้งรัฐบาลชั่วคราวประกอบด้วยสมาชิก 48 คน สมาชิกได้เลือก โจเซฟ กิเทร่า (Joseph Gitera)หัวหน้าพรรค APROSOMA ให้เป็นประธานสภารวันดาและเลือกเกรกัวร์ คายิบานดา(Gregoire Kayibanda) เป็นนายกรัฐมนตรีของรัฐบาลชั่วคราว ฝ่ายบริหารของเบลเยียมได้พบกับผู้แทนสมาชิกพรรคการเมืองรวันดาหลายๆพรรค เพื่อปรึกษาหารือเรื่องความขัดแย้งระหว่างชาวฮูตูกับชาวตุ๊ดซี่ และกำหนดอนาคตของดินแดนแห่งนี้ แต่ต้องพบกับอุปสรรคที่เป็นปัญหาใหญ่ที่สุดคือปัญหาของระบอบการปกครองลำดับ ชั้น(มวามิ) ที่ไม่อาจตกลงกันได้เพราะผู้นำชาวตุ๊ดซี่ต้องการให้คงระบอบการปกครองลำดับ ชั้นต่อไป แต่ผู้นำชาวฮูตู ต้องการล้มเลิกระบบนี้ให้หมดสิ้น การประชุมไม่มีความคืบหน้าใดๆ เบลเยียมจึงตัดสินใจเลื่อนการเลือกตั้งออกไปก่อนแม้ว่าจะได้กำหนดไว้แล้วก็ ตาม ดังนั้นเมื่อเดือนมกราคม 1961 ชาวฮูตูจึงได้ก่อความวุ่นวายขึ้นเพราะเนื่องมาจากการยุติการเลือกตั้งลงกลาง คัน
ในการเคลื่อนไหวเพื่อต่อต้านระบอบการปกครองลำดับชั้น(มวามิ)ผู้นำชาวฮูตู ได้เดินตามแผนของตนอย่างต่อเนื่อง ซึ่งในการพบปะระหว่างกันของรัฐบาลชั่วคราวมีผู้นำชาวฮูตูที่มารวมตัวกัน ประกาศว่า มวามิ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการปกครองโดยชาวตุ๊ดซี่จะต้องถูกกำจัดเสียให้หมด โจเซฟ กิเทร่า(Joseph Gitera) และเกรกัวร์ คายิบานดา(Gregoire Kayibanda)ได้จัดทำธงชาติรวันดาขึ้นมาใหม่และประกาศว่าดินแดนแห่งนี้เป็น สาธารณรัฐ หลังจากนั้นรัฐบาลใหม่ได้แต่งตั้งเจ้าหน้าที่ใหม่ทั้งประเทศ ซึ่งถือเป็นผู้บริหารเหมือนกับผู้ว่าการรัฐให้เป็นผู้มีหน้าที่รับผิดชอบต่อ การสนับสนุนแนวทางประชาธิปไตยในแต่ละเขตการปกครองและให้ตรวจตราการทำงานทาง ด้านการเมือง การบริหาร เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม รวมทั้งทำหน้าที่รักษากฎหมาย มีอำนาจออกคำสั่งในเขตพื้นที่ที่ตนมีอำนาจ และที่สำคัญได้ประกาศว่าชาวรวันดาจะต้องนำประเทศเข้าสู่ความเป็นเอกราชไม่ ว่าจะมีหรือไม่มีเบลเยียม
ฝ่ายนิติบัญญัติของประเทศที่แต่งตั้งโดยรัฐบาลชั่วคราว ซึ่งส่วนใหญ่เป็นสมาชิกจากพรรค PARMEHUTU และ APROSOMA สหประชาชาติไม่ได้รับรู้ถึงความชอบด้วยกฎหมายของรัฐบาลชั่วคราวนี้จึงไม่ ตระหนักถึงผลของการประชุมดังกล่าว จากนั้นเบลเยียม สหประชาชาติและเจ้าหน้าที่ของรวันดาได้เข้าร่วมประชุมเพื่อหารือการเป็นผู้ นำชาติรวันดา แต่การประชุมไม่ประสบความสำเร็จ เบลเยียมจึงทึกทักเข้าควบคุมประเทศรวันดาเป็นของตนอีกครั้งหนึ่ง และได้กำหนดวันเลือกตั้งในเดือนกันยายน 1961 โดยผู้มีสิทธิเลือกตั้งจะได้เลือกสมาชิกสำหรับเป็นรัฐบาลถาวรเพื่อตัดสินใจ ต่อโครงสร้างของรัฐบาลรวันดาต่อไป
สหประชาชาติได้ติดตามเฝ้าดูการเลือกตั้งเพื่อให้แน่ใจว่าการเลือกตั้งนี้ โปร่งใสอย่างแท้จริง ประชาชนผู้เลือกตั้งเทใจให้นักการเมืองชาวฮูตูอย่างล้นเหลือ ได้เลือกผู้แทน 35 คนจากพรรค PARMEHUTU 7 คนจากพรรค UNAR และ 2 คนจากพรรค APROSOMA เมื่อรัฐบาลใหม่เข้ารับตำแหน่งในเดือนถัดไป สมาชิกได้ออกเสียงให้ล้มเลิกระบบการปกครองแบบลำดับชั้น(มวามิ) เพื่อที่จะทำให้อำนาจของมวามิหมดไปและสถาปนารวันดาเป็นสาธารณรัฐ การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้จึงเป็นจุดสิ้นสุดของระบบการปกครองแบบลำดับชั้นของ รวันดานับแต่นั้นมา
เกรกัวร์ คายิบานดา ได้ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีคนแรกจากการเลือกตั้งของประชาชนชาวรวันดา พร้อมทั้งได้ปูทางให้รวันดาได้รับอิสระจากการปกครองของเบลเยียม โดยในเดือนมิถุนายน 1962 รัฐบาลได้ออกเสียงให้ตัดสายสัมพันธ์จากเบลเยียม และให้อาณาเขตของรวันดาเป็นชาติเอกราชรวันดาอย่างเป็นทางการ รัฐบาลใหม่ได้เนรเทศผู้นำชาวตุ๊ดซี่และผู้สนับสนุนพรรค UNARไปเบอรันดี จำนวนมาก
ชาวฮูตูหลายคนเห็นว่าเกรกัวร์ คายิบานดา เป็นผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์รวันดา ซึ่งจะเป็นกำลังสำคัญที่นำชาติไปสู่ความเป็นเอกราช และล้มล้างระบบการปกครองโดยชาวตุ๊ดซี่ ลงอย่างสิ้นเชิง เกรกัวร์ คายิบานดา ยืนยันว่าการกดขี่ที่เคยเกิดขึ้นกับชาวฮูตูเป็นเรื่องที่ผิดอย่างไม่อาจให้ อภัยได้ ชาวฮูตูต้องออกมาต่อสู้เพื่อสิทธิและความเท่าเทียมกันในฐานะพลเมืองของชาติ ต่อไป
รวันดา ภายใต้การปกครองของฮูตู
เอกราชและการตั้ง รัฐบาลใหม่ไม่ได้ช่วยยุติความรุนแรงทางการเมืองในรวันดาแต่ประการใด การต่อสู้ระหว่างชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่ยังคงดำเนินต่อไป สมาชิกของพรรค ANAR ที่ถูกเนรเทศและผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่คนอื่นๆได้ก่อตั้งกลุ่มกองโจรชื่อ “อินเยนซี”(Inyenzi)ขึ้นมา และได้เดินทางจากเบอรันดี แทนเซเนีย อูกันดาและคองโก เข้ารวันดาเพื่อทำลายและเข่นฆ่าชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่บางคนที่สนับสนุนพรรค PARMEHUTU และรัฐบาลใหม่ ระหว่างปี 1961 ถึงปี 1966 อินเยนซี ได้นำกองกำลังเข้าไปในรวันดาเข่นฆ่าชาวฮูตู ทำให้รัฐบาลโดยเกรกัวร์ คายิบานดา ต้องแก้แค้นตอบโต้เข่นฆ่าชนกลุ่มน้อยชาวตุ๊ดซี่หลายพันคนที่อาศัยอยู่ใน รวันดา การทำร้ายครั้งใหญ่ที่สุดเกิดขึ้นในปี 1963 เมื่ออินเยนซี บุกโจมตีบูเกเซอราและบุกยึดหลายเมืองเกือบที่จะไปถึงกรุงคิกาลี หลังจากการโจมตีของอินเยนซี กองทหารรัฐบาลได้สู้รบและฆ่าชาวตุ๊ดซี่ไปประมาณ 1 หมื่นคน โดยรวมแล้วกองทหารรวันดาได้คร่าชีวิตประชาชนประมาณไม่ต่ำกว่า 2 หมื่นคนรวมไปถึง 20 คนที่เป็นนักการเมืองชาวตุ๊ดซี่ด้วย ความรุนแรงอันชั่วร้ายที่รัฐบาลและฝ่ายต่อต้านได้ก่อขึ้นนั้นได้ทำให้ชาว ตุ๊ดซี่ต้องหลบหนีออกจากประเทศของตนอย่างต่อเนื่อง โดยเมื่อเดือนมิถุนายน ปี 1962 มีชาวตุ๊ดซี่ที่หลบหนีออกนอกประเทศไปแล้ว 1 แสน 2 หมื่นคน และเมื่อปี 1964 ชาวตุ๊ดซี่ต้องหลบหนีออกจากประเทศเกือบ 70% ของชาวตุ๊ดซี่ที่มีอยู่ การหลบหนีออกนอกประเทศของชาวตุ๊ดซี่ กลายเป็นที่รู้จักกันทั่วไปในนามของ “บานยารวันดา”(Banyarrwanda)
“บานยารวันดา” เริ่มการเคลื่อนไหวเพื่อนำไปสู่การปฏิวัติ การเคลื่อนไหวทั้งทางการเมืองและทางสังคมได้ขยายตัวเติบโตจนกลายเป็นการ เคลื่อนไหวทางชาติพันธุ์ซึ่งชาวตุ๊ดซี่ทั้งหมดได้กลายเป็นเป้าหมายการข่มเหง ทางการเมืองโดยชนชั้นนำใหม่ชาวฮูตู การปกครองโดยชาวฮูตูได้แทนที่การปกครองของชาวตุ๊ดซี่ สถานะทางสังคมในรวันดาได้กลับหัวกลับหางอย่างสิ้นเชิง ในปี 1964 ชาวฮูตู ได้ควบคุมรัฐบาลแต่ชาวตุ๊ดซี่บางส่วนยังคงดำรงตำแหน่งในระบบการศึกษา ในรัฐบาล ในศูนย์กลางทางศาสนาอยู่บ้าง หลังจากนั้นรัฐบาลฮูตูได้เลือกปฏิบัติต่อชาวตุ๊ดซี่แทบจะทุกพื้นที่ของสังคม ชาวตุ๊ดซี่จำนวนมากพบว่าตนเองต้องพยายามหาทางเปลี่ยนชาติพันธุ์ของตนโดยการ เปลี่ยนบัตรประชาชนใหม่ให้เป็นชาติพันธุ์ฮูตู เพื่อความปลอดภัยของชีวิต
เมื่อปลายยุค 1960 ทุกอย่างเริ่มแย่ลงเมื่อชาวฮูตูหัวรุนแรงจากกลุ่มกิทารามา (Gitarama)ปรากฏขึ้นและท้ายที่สุดได้เข้าควบคุม PARMEHUTU กลุ่มคนเหล่านี้พยายามผลักดันให้ชาวตุ๊ดซี่ออกจากงานและขัดขวางไม่ให้อาศัย อยู่ในรวันดา กลุ่มกิทารามาได้ก่อให้เกิดความขัดแย้งไม่ใช่แค่เพียงต่อชาวตุ๊ดซี่เท่านั้น แต่ได้สร้างความขัดแย้งต่อชาวฮูตูกลุ่มอื่นที่หัวไม่รุนแรงด้วย ดังนั้นความขัดแย้งได้ขยายตัวไปโดยไม่ได้คำนึงถึงชาติพันธุ์เท่านั้น
ในช่วงต้นของยุค 1970 ความขัดแย้งทางชาติพันธุ์และการเลือกปฏิบัติทางสังคมย่ำแย่ลงภายใต้รัฐบาลเก รกัวร์ คายิบานดา ที่มีนโยบายต่อต้านทั้งชาวฮูตูบางกลุ่มที่หัวไม่รุนแรงและชาวตุ๊ดซี่ ความเป็นปฏิปักษ์ซึ่งรัฐบาลได้แสดงต่อชนกลุ่มน้อยชาวตุ๊ดซี่ได้สร้างความตึง เครียดทั่วทั้งประเทศ
ประกอบกับรวันดาเป็นประเทศยากจน มีทรัพยากรจำนวนไม่มากและโครงสร้างพื้นฐานที่ไม่มั่นคงค่อยแข็งแรงนัก แต่รัฐบาลของเกรกัวร์ คายิบานดา ก็ไม่ได้ให้ความสำคัญในการพัฒนามากนัก โดยได้พัฒนาเพียงเล็กน้อยเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจเท่านั้น แต่ผลของการพัฒนายังได้นำไปสู่การฉ้อราษฎร์บังหลวง มีการเก็บยักยอกเงินของรัฐเอาไว้ใช้จ่ายเป็นการส่วนตัวภายในสมาชิก และชาวฮูตูอื่นๆที่เกี่ยวข้องกับรัฐบาล ซึ่งประชาชนส่วนใหญ่ยังยากจนดังเดิม
การต่อสู้ระหว่างชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่เริ่มขึ้นอีกครั้งในปี 1973 ความรุนแรงในครั้งนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ซึ่งได้ ปะทุขึ้นในประเทศเพื่อนบ้านคือเบอรันดี ประกอบกับชาวฮูตูได้ก่อความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ขึ้นมาอีกเพื่อค้ำจุนสถานะ ของตนในฐานะของความเป็นชาติพันธุ์ฮูตู ที่เป็นชนส่วนใหญ่ของรวันดา เกิดการเลือกปฏิบัติต่อชาวตุ๊ดซี่รอบใหม่อีกครั้งซึ่งมุ่งหมายให้ชาวตุ๊ดซี่ ออกจากระบบการศึกษา จนนำไปสู่ความรุนแรงอีกครั้งหนึ่ง ดังนั้นเพื่อตอบโต้ความรุนแรงครั้งนี้ ผู้บัญชาการกองกำลังรวันดาจูเวอนัล ฮาเบียริมานา(Juvenal Habyarimana )และ กลุ่มทหารชาวฮูตูทางตอนเหนือ ได้ทำการรัฐประหารล้มล้างการปกครองของเกรกัวร์ คายิบานดา
รวันดา ภายใต้รัฐบาลจูเวอนัล ฮาเบียริมานา (Juvenal Habyarimana)
เมื่อ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา (Juvenal Habyarimana) ได้เข้าควบคุมอำนาจทางปกครองแล้วได้ประกาศว่าจะยุติการเมืองที่อิงกับ ชาติพันธุ์และนโยบายแบ่งแยกทั้งหลายที่เคยเกิดขึ้นในสมัยการปกครองเกรกัวร์ คายิบานดา เพื่อนำประเทศไปสู่ประชาธิปไตย ชาวรวันดาจำนวนมากเชื่อว่าสถานการณ์ในประเทศน่าจะดีขึ้น แต่การนำมาซึ่งการปกครองแบบประชาธิปไตย เพื่อความสงบสุขของชาตินั้น มันประกอบไปด้วยต้นทุนและค่าใช้จ่ายที่มีราคาแพง ในฐานะที่เป็นประธานาธิบดีคนใหม่ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา ได้ร่างกฎอัยการศึกและล้มล้างรัฐธรรมนูญของประเทศ ในปี 1975 ได้สั่งยกเลิกพรรคการเมือง ประธานาธิบดียืนยันว่าพรรคการเมืองต้องมีเพียงพรรคเดียว คือ พรรคปฏิวัติชาติเพื่อการพัฒนา (MRND) หลังจากนั้นได้แต่งตั้งผู้ดำรงตำแหน่งต่างๆในรัฐบาลประกอบด้วยสมาชิกครอบ ครัวและผองเพื่อนจากบ้านเกิดทางตอนเหนือของรวันดา
ต่อมาหลังจากที่ชนะการเลือกตั้งในปี 1978 (จูเวอนัล ฮาเบียริมานา เป็นผู้ลงสมัครรับการเลือกตั้งเพียงคนเดียว)จูเวอนัล ฮาเบียริมานาได้ร่างรัฐธรรมนูญขึ้นใหม่ซึ่งเขียนถึงพรรค MRND ว่าเป็นพรรคการเมืองเพียงพรรคเดียวของรวันดา นี่หมายถึงเจ้าหน้าที่ในเขตปกครอง ผู้นำชุมชนและสมาชิกสมาพันธุ์ชุมชนอื่นรวมทั้งประชาชนทั้งหลายจะต้องเป็น สมาชิกของพรรค MRND เท่านั้น การเลือกตั้งประธานาธิบดีจะเกิดขึ้นทุกๆ 5 ปี สาธารณชนทั่วไปต้องมีหน้าที่ยอมรับประธานาธิบดีและจะต้องสนับสนุน ประธานาธิบดีไม่จำกัดสถานการณ์ ซึ่งระบบใหม่นี้คือระบบเผด็จการที่มี จูเวอนัล ฮาเบียริมานา และพรรค MRND ของเขากุมอำนาจทั้งหมดมีอำนาจเหนือทั้งกองกำลังทหาร การเมือง และกิจกรรมทางสังคมทุกประเภท
อย่างไรก็ตามทั้งๆที่อยู่ภายใต้ระบบเผด็จการ แต่ประชาชนก็ยังมีความคาดหวังว่าทุกๆอย่างอาจจะดีขึ้นได้สำหรับประชาชนชาว ตุ๊ดซี่ ในปี 1980 จูเวอนัล ฮาเบียริมานา ได้สถาปนานโยบายดุลยภาพซึ่งเป็นแผนการที่ทำให้ชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่เข้าถึง แหล่งงาน ตำแหน่งทางสังคมอย่างเท่าเทียมกันทั่วทั้งรวันดา นโยบายนี้ได้กำหนดให้หน่วยงานของรัฐและเอกชน จะต้องจ้างชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่ให้สอดคล้องกับสัดส่วนของประชาชนทั้งหมด เช่นหากบริษัทต้องการคนงาน 100 คน จะต้องมีการจ้างชาวฮูตุ 85 คนและชาวตุ๊ดซี่ 14 คน
นโยบายนี้ทำให้บริษัท ผู้ประกอบการทั้งหลายไม่ค่อยพอใจมากนัก เพราะบางครั้งต้องจ้างชาวฮูตูหรือชาวตุ๊ดซี่ที่ไม่มีคุณสมบัติเพียงพอแต่ก็ มีความจำเป็นเพื่อจะทำตัวเลขสัดส่วนการจ้างให้สอดคล้องกับนโยบายดังกล่าว ขณะเดียวกันนโยบายนี้ถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือปิดกั้นโอกาสการทำงานของสอง ชาติพันธุ์ด้วย กล่าวคือหลายๆบริษัทได้ใช้โอกาสนี้ปฏิบัติตามนโยบายโดยขจัดชาวตุ๊ดซี่ออกจาก ตำแหน่งผู้บริหารที่สำคัญ แต่สถานการณ์ของชาวตุ๊ดซี่ในช่วงนี้ก็ยังดีกว่าสมัยที่อยู่ภายใต้รัฐบาลเก รกัวร์ คายิบานดา
นอกจากนั้นยังปัญหาอีกกรณีหนึ่ง ซึ่งได้สร้างความตึงเครียดในรวันดาพอสมควร นั่นคือการที่ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา มักจะเห็นประโยชน์ของพวกพ้องเป็นหลัก โดยเฉพาะชาวฮูตูที่อยู่ทางตอนเหนือซึ่งเป็นบ้านเกิดของตน มักจะได้รับประโยชน์มากกว่ากลุ่มคนอื่น ผู้ที่อาศัยอยู่ในภาคเหนือจึงได้รับงานและความได้เปรียบอื่นๆจากรัฐบาลเป็น ส่วนใหญ่ ดังนั้นชาวฮูตูจากพื้นที่อื่นของรวันดาจึงถูกเลือกปฏิบัติเช่นเดียวกับชาว ตุ๊ดซี่ ซึ่งในครั้งนี้นอกเหนือจากการเลือกปฏิบัติต่อต่างชาติพันธุ์เช่นที่ผ่านมา แล้วยังมีการเลือกปฏิบัติต่อประชาชนที่แตกต่างระหว่างพื้นที่อีกด้วย ความไม่เสมอภาคไม่ได้เกิดเฉพาะชาติพันธุ์ อีกแล้ว
กระนั้นก็ตามจูเวอนัล ฮาเบียริมานา ยังได้รับความไว้วางใจและได้รับเลือกตั้งจากการเลือกตั้งอีกครั้งเมื่อปี 1983 โดยไม่มีคู่แข่ง(มีพรรคเดียวตมรัฐธรรมนูญ) ภายใต้การปกครองของจูเวอนัล ฮาเบียริมานา รวันดายังคงมีสถานะค่อนข้างมั่นคง ชาวฮูตูและชาวตุ๊ดซี่ส่วนใหญ่ยังเข้ากันได้ ความตึงเครียดทางชาติพันธุ์ลดลง
แต่ปัญหาใหญ่ที่สั่งสมมานานไม่ต่ำกว่าสองทศวรรษ คือปัญหาผู้ลี้ภัยที่เกิดขึ้นตั้งแต่การปฏิวัติของชาวฮูตู ปี 1959 และการทำลายล้างชาวตุ๊ดซี่โดยรัฐบาลเกรกัวร์ คายิบานดาในยุค 1960 และยุค 1970 จนกระทั่งถึงต้นยุค 1980 ส่งผลให้ชาวตุ๊ดซี่มากกว่า 3 แสนคนต้องอาศัยอยู่นอกประเทศ ทั้งเบอรันดี แซร์ อูกันดา และแทนเซเนีย สิ่งที่ผู้ลี้ภัย(บานยารวันดา)ได้ประสบพบเจอนั้นคือความทุกข์เข็ญและยาก ลำบากยิ่งนัก แม้ว่าแทนเซเนียและเบอรันดีจะให้การต้อนรับและเคารพสิทธิผู้อพยพ แต่อูกันดาและแซร์ไม่ได้ยอมรับผู้ลี้ภัยอย่างเต็มใจเท่าใดนัก บานยารวันดาส่วนใหญ่แม้กระทั่งพวกที่เกิดในต่างแดนทุกคนก็ปรารถนาที่กลับไป ประเทศของตนทั้งสิ้น แต่ความต้องการนี้ได้ถูก จูเวอนัล ฮาเบียริมานา และคณะปฏิเสธโดยสิ้นเชิง
บานยารวันดาผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่เกือบ2 แสนคนอาศัยอยู่ในอูกันดา หลายคนได้นำฝูงสัตว์มาด้วยบานยารวันดาซึ่งอยู่ในอูกันดาจึงสามารถมีวิถี ชีวิตที่ดี เงยหน้าอ้าปากทางสังคมและเศรษฐกิจได้บ้าง แต่เมื่อต้นยุค 1980 ชาวอูกันดาเริ่มไม่พอใจที่ชาวตุ๊ดซี่นำฝูงสัตว์เข้ามายังทุ่งหญ้าจำนวนมาก ความไม่พอใจนี้ได้เปลี่ยนแปลงเป็นความรุนแรงเมื่อปี 1983 เมื่อชาวอูกันดาได้รับการสนับสนุนโดยผู้นำรัฐบาล ประธานาธิบดี มิลตัน โอโบเต้(Milton Obote) เข้าทำร้ายชุมชนบานยารวันดา ในช่วงความสับสนอลหม่านนี้ชาวบานยารวันดาจำนวนมากไม่ต่ำกว่า 6 หมื่นคนถูกฆ่าทำให้อีกประมาณ 4 หมื่นคนพยายามที่จะกลับเข้ารวันดา เมื่อรัฐบาลรวันดาทราบว่าผู้ลี้ภัยพยายามที่จะอพยพกลับเข้าประเทศอีก จึงได้ทำการปิดเขตแดน ผู้อพยพประมาณ 4 หมื่นคนจึงต้องติดอยู่ในอูกันดา และบางส่วนได้หลบหนีไปยังแทนเซเนีย
ประสบการณ์ในอูกันดาได้โหมความปรารถนาของ “บานยารวันดา” ที่จะกลับเข้ารวันดามากขึ้น แต่บานยารวันดาไม่มีนโยบายที่จะเจรจากับจูเวอนัล ฮาเบียริมานา อีกต่อไปหลายคนจึงหาทางแก้ไขโดยอาศัยการช่วยเหลือจากกองทหารอูกันดา จากนั้นในปี 1983 โยเวรี มูเซเวอนี (Yoweri Museveni) รัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมของอูกันดา ได้เกณฑ์ชาวตุ๊ดซี่ที่เป็นผู้ลี้ภัยก่อตั้งกองกำลังต่อต้านแห่งชาติ (National Resistance Army - NRA) ซึ่งมีเป้าหมายสองประการ คือ ประการแรกการล้มล้างรัฐบาลของประธานาธิบดีโอ โบเต้ ของอูกันดา และประการที่สองคือช่วยเหลือผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่ให้ได้กลับประเทศ
ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่ซึ่งเป็นปรปักษ์ต่อโอโบเต้ เป็นพิเศษหลังจากเหตุการณ์ข่มเหงชาวตุ๊ดซี่เมื่อปี 1983 ได้เข้าร่วมกับ NRA เป็นจำนวนมาก และช่วยโยเวรี มูเซเวอนี โค่นล้ม รัฐบาลของประธานาธิบดีโอโบเต้ ลงเมื่อปี 1986 ดังนั้นเพื่อเป็นการตอบแทนความช่วยเหลือต่อผู้ลี้ภัยโยเวรี มูเซเวอนี ได้ให้อาวุธแก่ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่และให้ใช้ฐานทัพเพื่อฝึกซ้อมกองกำลังตาม มา
ชาวอูกันดาหลายคนยังคงรู้สึกเป็นศัตรูกับผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่ โยเวรี มูเซเวอนี จึงเริ่มที่ทำตัวออกห่างผู้ลี้ภัยเมื่อถึงจุดนี้นายพล เฟร็ด รวิกเยอมาและ พลตรีพอล คากาเม ซึ่งอยุ่ใน NRA เริ่มก่อการเกณฑ์ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่เพื่อสร้างกองกำลังที่สามารถบุกโจมตี รวันดาและสามารถทำให้บานยารวันดากลับเข้าประเทศได้ คนเหล่านี้ได้ตั้งเป็น “กลุ่มแนวหน้าผู้รักชาติรวันดา” (Rwandan Patriotic Front-RPF) มีนักการเมืองชาวฮูตูจำนวนหนึ่งซึ่งรู้สึกไม่เชื่อถือจูเวอนัล ฮาเบียริมานา อีกต่อไปก็เข้าร่วมกับองค์กรใหม่นี้ด้วย
RPF ได้ตั้งขึ้นโดยมีหลักสำคัญ 8 ประการ นั่นคือ 1)ความเป็นน้ำหนึ่งเดียวกันของคนในชาติ 2)สร้างประชาธิปไตย 3)การนำแนวคิดเศรษฐกิจพึ่งพาตนเองมาใช้ 4)การล้มเลิกการฉ้อราษฎร์บังหลวง 5)การสร้างบริการสังคม 6)การทำให้กองกำลังป้องกันเป็นประชาธิปไตย 7)นโยบายต่างประเทศที่ก้าวหน้า 8)ยุติการกระทำที่เป็นบ่อเกิดผู้ลี้ภัย การที่จะจะบรรลุเป้าหมายทั้งหมดนี้ RPF จะต้องล้มล้างรัฐบาลจูเวอนัล ฮาเบียริมานา เพราะว่าที่ผ่านมาในยุค 1980 จูเวอนัล ฮาเบียริมานา ยืนยัน ว่าจะไม่มีวันยินยอมให้ชาวตุ๊ดซี่กลับเข้ามาในประเทศอีก
กลุ่มแนวหน้าผู้รักชาติรวันดา (Rwandan Patriotic Front-RPF) จึง เชื่อว่าหนทางเดียวที่ผู้ลี้ภัยชาวตุ๊ดซี่จะสามารถกลับบ้านเกิดเมืองนอนของ ตนได้นั่นก็คือจะต้องดิ้นรนต่อสู้ทุกวิถีทางเพื่อโค่นล้มอำนาจของ จูเวอนัล ฮาเบียริมานา (Juvenal Habyarimana) และหลังจากนั้นจึงค่อยแบ่งสรรอำนาจในรวันดาให้มีความเสมอภาคระหว่างสองชาติพันธุ์.......
หมายเหตุ บทความแบ่งเป็น 10 ตอน โดยแปลสรุปจาก World in conflict. Rawanda : country torn apart. และนำมาเรียบเรียงใหม่เพิ่มเติมเนื้อหาบางส่วนเพื่อความเข้าใจง่ายขึ้น
อ้างอิง : Bodnarchuk, Kari. World in conflict. Rawanda : country torn apart .Manufactured in the United States of America. By Lerner Publications Company.
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น