วัฒนธรรมการเรียนแบบไทยๆ : ประเด็นปัญหาการศึกษาไทยคุณภาพต่ำสุดในอาเซียน

ที่มา ประชาไท

Fri, 2013-09-06 23:46

วรารักษ์

วงการศึกษาไทยต้องสะเทือนอีกครั้ง อันเนื่องมาจากผลสำรวจการศึกษาในภูมิภาคอาเซียน คุณภาพการศึกษาไทยต่ำกว่า กัมพูชาและ เวียดนามตามลำดับ ซึ่งไทยรั้งอันดับแปด เป็นรองเวียดนามที่ได้อันดับ เจ็ด และกัมพูชาสูงกว่า อยู่ที่อันดับ หก 

 

ทำให้ผู้เขียนนึกถึงนิทานสุดคลาสสิคเรื่องหนึ่งที่อยู่คู่กับสังคมไทย มานาน แต่คนไทยเองก็มิได้ตระหนักถึงสาระของนิทานเรื่องนี้มากนัก นอกจากเล่าต่อๆกันเพื่อความบันเทิงเท่านั้น นั้นก็คือ นิทานเรื่องกระต่ายกับเต่า 

 

หากเราสังเกตพฤติกรรมของคนในสังคมไทย เราจะเห็นคนไทยกลุ่มหนึ่งทำตัวเป็นกระต่ายโดยหยิบยื่นความเป็นเต่าให้กับ ลาว และ กัมพูชา ในนิทานเรื่องกระต่ายกับเต่า

 

กระต่ายจะดูถูกเต่าว่าเป็นสัตว์ที่เดินช้าเพราะขาสั้นจะมาวิ่งแข่งกับ ตนเองซึ่งขายาวและวิ่งเร็วกว่าได้อย่างไร พูดไปก็หัวเราะชอบใจ อย่างมีความสุข

 

พฤติกรรมดังกล่าวคล้ายกับคนไทยกลุ่มหนึ่งที่ชอบล้อคนที่หน้าตาบ้านๆ หรือ พฤติกรรมเฉิ่มๆว่า ไอ้ลาว (แล้วก็หัวเราะ) วลีดูถูกที่หลายคนอาจคุ้นเคยกันดี

 

จากกรณีการสำรวจผลการศึกษาในเขตภูมิภาคอาเซียนที่ อันดับการศึกษาของประเทศกัมพูชาไต่อันดับสูงกว่าไทยส่วนประเทศลาวกับพม่า นั้นไม่ได้สำรวจแต่ดูจากอันดับของกัมพูชาแล้วสามารถคาดคะเนได้ว่าประเทศลาว น่าจะอยู่สูงกว่าไทยการผลการสำรวจนี้
 

ดูคล้ายกับบทสรุป นิทานเรื่อง กระต่ายกับเต่า ที่ดูเหมือนจะเกิดขึ้นในชีวิตจริงให้เราได้เห็นกันแล้วเมื่อ วลีดูถูกที่คนไทยกลุ่มหนึ่งเรียกว่า ลาว นั้น ประกาศอย่างเป็นทางการว่าระบบโครงข่ายการสื่อสารของประเทศลาวนั้นใช้ 4 g อย่างเต็มรูปแบบ ในขณะที่ไทยพึ่งได้สัมผัสกับระบบ 3 g จริงได้ไม่นานมานี้เอง 

 

และผลสำรวจการศึกษาที่พูดเกริ่นไว้ดังกล่าวข้างต้น เป็นการตอกย้ำว่าประเทศไทยเป็นกระต่ายในตัวละครหลักของนิทานเรื่อง กระต่ายกับเต่าไปแล้วอย่างปฏิเสธไม่ได้

 

ประเด็นที่จะเขียนถึงดังต่อไปนี้ เป็นประเด็นที่เกี่ยวกับการศึกษาในมุมมองของผู้เขียนว่าสาเหตุและองค์ประกอบ ใด การศึกษาไทยถึงตกต่ำถึงขนาดต่ำกว่า ลาว และ กัมพูชา

 

สาเหตุและองค์ประกอบของวิกฤติการศึกษาที่ตกต่ำจนน่าตกใจทั้งที่ผ่านมา และที่กำลังประสบอยู่ในขณะนี้ อาจมีสาเหตุมากมายเหลือคณาจะกล่าวถึงได้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องงบประมาณ  หลักสูตรการศึกษา คุณภาพครู สภาพการศึกษาเรียนรู้แบบไทยๆ ที่เป็นอยู่ ฯลฯ เป็นต้น

 

สาเหตุดังกล่าวอาจเป็นสิ่งที่เรามองเห็นได้โดยทั่วไปทางกายภาพภายนอก หรือที่เรียกกันว่าเป็นระดับขั้นปรากฏการณ์ของปัญหา 

 

แต่ที่ผู้เขียนสนใจและเห็นว่าเป็นปัญหาในระดับขั้นของอุดมการณ์ปัญหา คือ การที่ผู้หลักผู้ใหญ่และวัฒนธรรมการศึกษาแบบไทยๆ ที่ไม่เชื่อมั่นในศักยภาพของนักเรียนนักศึกษาหรือเยาวชน 

 

วัฒนธรรมการศึกษาไทยเป็นลักษณะเป็นการศึกษาแบบชี้นำ ชี้นำทั้งในด้านความคิด การกระทำและชีวิตของนักเรียน ความคิดและการกระทำถูกกำหนดโดยวัฒนธรรมและผู้ที่แอบบ้าอำนาจในนามของบุคคล ที่เรียกตนเองว่าผู้ใหญ่ 

 

ตัวอย่างวัฒนธรรมการเรียนรู้แบบชี้นำนี้ จะปรากฏชัดเช่น ในสังคมไทยจะมีสิ่งหนึ่งที่เรียกกันว่า  กรอบ  

 

กรอบเป็นตัวกำหนดว่าสิ่งนี้ทำได้และสิ่งนี้ทำไม่ได้ โดยบางเรื่องก็ขาดเหตุผลมารองรับ แต่ก็ต้องทำเนื่องมาจากว่า มันเป็นประเพณีที่ทำสืบๆกันมา

 

การไม่เชื่อมั่นในศักยภาพของนักเรียนยังแผ่ซ่านไปทั่วทุกอณูของสถาบัน ทางสังคม แม้กระทั่ง สถาบันสื่อ ที่เป็นประเด็นล่าสุดคือการ การจะเพิ่มเรต ละครซีรี่ส์วัยรุ่นที่กระแสฮิตติดลมบน อย่าง ฮอร์โมน์ วัยว้าวุ่น หรือการเซนเซอร์ ชุดว่ายน้ำของชิซุกะ ในการ์ตูนเรื่อง โดราเอมอน การกระทำดังกล่าวเป็นผลจากการไม่เชื่อมั่นในศักยภาพของนักเรียนนักศึกษาหรือ อีกสถานภาพหนึ่งคือ เยาวชน ซึ่งมองโดยผิวเผินแล้ว อาจจะเห็นว่าเป็นความปรารถนาดี

 

แต่ในทัศนะของผู้เขียน มองว่าการกระทำต่างๆที่กล่าวมาและที่ไม่ได้พูดถึงเหล่านี้เป็นผลสืบเนื่องมา จากการไม่เชื่อมั่นในศักยภาพของเยาวชนแล้วเกิดความระแวงและผลจากการการระแวง บางเรื่องก็เกินเลยจนดูเหมือนเป็นการดูถูกสติปัญญาของเยาวชน อย่างกรณี เซนเซอร์ชุดว่ายน้ำของ ชิซูกะ 

 

วัฒนธรรมการศึกษาแบบชี้นำ โดยใช้สิ่งที่เรียกว่า "กรอบ" เป็นเครื่องมือและการหาดระแวงจนเกินเหตุดังที่กล่าวมานั้น ส่งผลโดยตรงกับเยาวชน 

 

ผลก็คือ มันได้ทำให้เยาวชนขาดทักษะในการคิดเพราะมีคนคิดให้แล้วว่าดีไม่ดีควรไม่ควร เพียงแต่ปฏิบัติในสิ่งที่เรียกว่า  กรอบ ก็จะเป็นคนดีในสายตาของสังคม

 

หากใครคนใดบังอาจทำตัวหลุดกรอบ ก็จะถูกตราหน้าว่า เลว 

 

ด้วยเหตุดังกล่าว ความสร้างสรรค์จึงไม่ค่อยเกิดขึ้นกับสังคมไทยและผลสำรวจการศึกษาที่ทำให้เรา ตกใจนี้ ได้เตือนเราเป็นนัยๆว่า  การอ่านนิทานเรื่อกระต่ายกับเต่าของคนไทยนั้นไม่ได้ตระหนักถึงเนื้อหาสาระ คติธรรมที่ซ่อนเร้นอยู่ในนิทานเรื่องนี้เลย สังคมไทยจึงเป็นสังคมด้อยพัฒนาอย่างที่เป็นกันอยู่ทุกวันนี้ แม้หลายคนจะไม่ยอมรับก็ตาม

 

จากปัญหาต่างๆที่พูดถึงทั้งหมดอยากถามผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในระบบการศึกษาว่า    ได้เวลาปฏิวัติวัฒนธรรมการเรียนแบบไทยๆ หรือยัง?